Auteursrecht

Algemeen

Auteursrecht is het recht van de maker van een werk (foto, film, beeldende kunst, literatuur enz.) om te bepalen hoe, waar en wanneer dit werk wordt gepubliceerd en vermenigvuldigd. De maker krijgt dit recht vanzelf door het maken van een origineel, eigen werk. Het hoeft dus niet aangevraagd of geregistreerd te worden. Het auteursrecht is onderdeel van het Nederlandse ‘Intellectueel eigendomsrecht’.

Het auteursrecht bestaat uit de volgende onderdelen:

1. Het alleenrecht om het werk openbaar te maken. Dit is het toegankelijk maken voor publiek; bijvoorbeeld door het te exposeren, in een magazine te plaatsen, op een website te gebruiken enz.
2. Het alleenrecht om het werk te vermenigvuldigen. Dit is het kopiëren, (her)drukken of printen van een werk, inclusief fotokopiëren en scannen. Ook bewerken en vertalen valt hieronder.
3. Het persoonlijkheidsrecht. Dit is het recht op naamsvermelding bij publicatie van het werk, en het recht van de maker om zich te verzetten tegen aantasting en misbruik van het werk.

De eerste twee rechten (openbaarmaking en vermenigvuldiging) kunnen worden afgekocht of overgedragen. Ook bij werk dat is gemaakt in loondienst, kan de maker zich vaak niet op deze rechten beroepen. Het derde (persoonlijkheids)recht blijft altijd geldig en van de maker zelf, zelfs als die het recht op openbaarmaking en vermenigvuldiging heeft overgedragen.

Ga altijd bewust om met het auteursrecht. Opzettelijke inbreuk op iemands auteursrecht is in Nederland een misdrijf.

Auteursrecht op fotografie

Bij fotografie blijft het auteursrecht vaak van de fotograaf. De opdrachtgever of gebruiker betaalt enkel voor het gebruiksrecht van de foto’s. Dit kan al dan niet exclusief zijn (alleen de opdrachtgever mag dan de beelden gebruiken), voor een bepaalde tijd of voor bepaalde doelen.

De Universiteit Maastricht (UM) heeft met al haar preferred supplier-fotografen de afspraak dat alle in opdracht gemaakte foto’s exclusief en altijd mogen worden gebruikt voor alle on- en offline UM communicatiemiddelen. Dit zonder bijkomende kosten. De fotograaf mag alleen kosten aan de UM in rekening brengen als de UM een foto aan een derde (niet-UM) partij ter beschikking stelt. Deze kosten bedragen € 50,- per foto per publicatie.

In sommige gevallen kan het verstandig zijn om alle (auteurs)rechten op één of meerdere foto’s van de fotograaf af te kopen. Dit bijvoorbeeld bij foto’s van een belangrijk corporate event waarbij zeer veel persaanvragen voor de gemaakte foto’s zullen binnenkomen. Afkoop van alle rechten is meestal veel duurder dan het afkopen van alleen het gebruiksrecht.

Vaak wordt gedacht dat foto’s op internet of social media gewoon gebruikt of gekopieerd kunnen worden omdat het internet ‘van iedereen is’ en sharing het principe is van social media. Niets is minder waar, vrijwel alle fotografie en videomateriaal op internet is auteursrechtelijk beschermd. Gebruik van beeldmateriaal zonder toestemming kan leiden tot strafvervolging en de eis tot schadevergoeding.

De toenemende wetgeving rondom auteursrecht wordt door velen gezien als een hindernis in het vrije verkeer van informatie en beeld. Daarom zijn de laatste jaren bewegingen ontstaan die op een andere manier met auteursrechten willen omgaan. Voorbeelden daarvan zijn:

• Creative Commons, een systeem van losse licenties waarbij makers gemakkelijk kunnen aangeven wat er wel en niet met hun werk mag gebeuren.
• Wikimedia, een organisatie die zich inzet voor het zo veel mogelijk vrij gebruiken en delen van beeldmateriaal.
• Bits of Freedom, een Nederlandse organisatie die opkomt voor burgerrechten, een open internet en de vrijheid van meningsuiting.

De auteurswet is complex en kent vele grijze gebieden en uitzonderingen. Als je vragen hebt over de auteurswet in relatie tot fotografie en beeldmateriaal, kun je contact opnemen met de centrale beeldredacteur (jean-pierre.pilet@maastrichtuniversity.nl) of met de afdeling Juridische Zaken van de UM (MUO).