Programma

Ochtend
Dagvoorzitter: Susan Rutten

9.30 - 10.00 uur: Opening, Prof. Renée Römkens
10.00 - 11.00 uur: Presentaties onderzoekers:

1. Esther van Eijk, Huwelijkse gevangenschap in Nederland
2. Benedicta Deogratias, Huwelijkse gevangenschap en mensenrechten
3. Pauline Kruiniger, Juridische middelen voor huwelijkse gevangenschap en scheiden in landen van herkomst

11.00 - 11.30 uur: Film/documentaire
11.30 - 12.30 uur: Vraaggesprek met geestelijken, reacties ervaringsdeskundige, politici, vertegenwoordigers van lokale overheden en het publiek
12.30 - 13.30 uur: Lunchpauze

Middag

Vier parallel lopende workshops; twee rondes
13.30-14.45 uur: Ronde 1

Workshop 1: Huwelijkse gevangenschap in de praktijk: Preventie en Aanpak 1
Inleider/Workshopvoorzitter Esther van Eijk

Uit het empirisch onderzoek dat werd verricht bleek dat er vaak sprake is van een combinatie van oorzaken en factoren die een situatie van huwelijkse gevangenschap creëert of in stand houdt. Zoals: het ontbreken van de medewerking van de echtgenoot, sociale druk of druk vanuit de familie om niet te scheiden, juridische en/of financiële obstakels in binnen- en buitenland, gevoelens van schaamte of vrees voor statusverlies, angst voor beschuldiging van overspel of verlies van gezag over de kinderen of partnergeweld. Vrouwen hebben door genderongelijkheid en afhankelijkheidsrelaties vaker met huwelijkse gevangenschap te maken dan mannen. Huwelijkse gevangenschap houdt machtsongelijkheid tussen partners in stand en belemmert zelfbeschikking.

In deze workshop wordt ingegaan op de vraag hoe structurele oorzaken van huwelijkse gevangenschap kunnen worden aangepakt, in het kader van preventie en hulpverlening. Voorlichting, kennisoverdracht en het bespreekbaar maken van deze problematiek is gericht op bewustwording, inzicht en zelfbeschikking. Ook zal worden besproken hoe de spelers in het veld (religieuze gemeenschap, overheid en professionals) hierbij kunnen samenwerken. Daarbij komt ook de vraag of ‘huwelijkse gevangenschap’ wel de geschikte term is om de problematiek bespreekbaar te maken aan bod.

Workshop 2: Juridische middelen: het voorkómen van huwelijkse gevangenschap
Inleider/Workshopvoorzitter Pauline Kruiniger

Voorkomen is uiteraard te allen tijde beter dan ‘genezen’. Er zijn juridische middelen die situaties van huwelijkse gevangenschap helpen te voorkomen. Het is belangrijk dat mensen goed zijn geïnformeerd over hun rechten en plichten, over de gevolgen van het burgerlijk of religieuze huwelijk, en ook over het vastleggen van afspraken over het eventuele einde van het huwelijk. Hoewel dat laatste mogelijk is naar burgerlijk recht én naar Islamitisch en Joods recht, gebeurt dat nog niet vaak vanwege bijvoorbeeld onwetendheid of het taboe erop. Daarom wordt er een huwelijkstoolkit ontwikkeld. De huwelijkstoolkit is een combinatie van voorlichting én voorbeelden van te maken afspraken. Deze workshop staat daarom in het teken van het bevorderen van kennis en van het vastleggen van afspraken over het einde van het huwelijk.

Workshop 3: Transnationale aspecten van huwelijkse gevangenschap: Diplomatieke en consulaire bescherming in landen van herkomst
Inleider/Workshopvoorzitter Benedicta Deogratias

Vrouwen die in een situatie van huwelijkse gevangenschap verkeren kunnen om allerlei redenen te maken krijgen met het recht en beleid van landen van herkomst, en daarbij afhankelijk zijn van de medewerking en het beleid van autoriteiten in het buitenland. Zij kunnen, al dan niet met kinderen, tegen hun wil in het buitenland worden achtergelaten of gedwongen worden het land niet te verlaten. Of zij ondervinden juist belemmeringen bij het reizen naar hun landen van herkomst.  De Nederlandse Staat alsook het land van herkomst zijn verplicht om het recht op bewegingsvrijheid van de vrouw te garanderen. Dit vergt samenwerking tussen de betrokken Staten o.a. op het gebied van diplomatieke bescherming. In deze workshop wordt ingegaan op samenwerking op het gebied van diplomatieke bescherming en er wordt specifiek gekeken naar de rol die ambassades in het buitenland kunnen spelen in dit proces.

Workshop 4: Processtrategieën bij huwelijkse gevangenschap
Workshopvoorzitter Susan Rutten

Bij gebrek aan geschikte (juridische) middelen of kennis hierover, blijken slachtoffers, hulpverleners, professionals en religieuze gezagsdragers diverse strategieën en processtrategieën te zoeken of gebruiken om situaties van huwelijkse gevangenschap te bestrijden. Hierbij kan worden gedacht aan het tot stand brengen van een ‘scheiding van tafel en bed’ als een religie geen echtscheiding kent of echtscheiding ontmoedigt. Een andere strategie is het opeisen van financiële rechten bij de rechter, zoals de bruidsgave of alimentatie, of het dreigen hiermee, om de partner aan te zetten tot medewerking aan een religieuze echtscheiding. Ook zal er aandacht zijn voor de wijze van tenuitvoerlegging van beslissingen van Nederlandse rechters. In deze workshop worden dergelijke strategieën geïnventariseerd en besproken hoe deze effectief kunnen worden ingezet. Doel van de workshop is tools aangereikt te krijgen die een creatief en effectief middel kunnen vormen om situaties van huwelijkse gevangenschap daadwerkelijk beëindigd te krijgen.

14.45-15.00 uur: Pauze

15.00 - 16.15 uur: Ronde 2

Workshop 1: Huwelijkse gevangenschap in de praktijk: Preventie en Aanpak 2
Inleider/Workshopvoorzitter Esther van Eijk

Uit het empirisch onderzoek dat werd verricht bleek dat er vaak sprake is van een combinatie van oorzaken en factoren die een situatie van huwelijkse gevangenschap creëert of in stand houdt. Zoals: het ontbreken van de medewerking van de echtgenoot, sociale druk of druk vanuit de familie om niet te scheiden, juridische en/of financiële obstakels in binnen- en buitenland, gevoelens van schaamte of vrees voor statusverlies, angst voor beschuldiging van overspel of verlies van gezag over de kinderen of partnergeweld. Vrouwen hebben door genderongelijkheid en afhankelijke posities vaker met huwelijkse gevangenschap te maken dan mannen. Huwelijkse gevangenschap houdt machtsongelijkheid tussen partners in stand en belemmert zelfbeschikking.

In deze workshop wordt ingegaan op de vraag hoe structurele oorzaken van huwelijkse gevangenschap kunnen worden aangepakt, in het kader van preventie en hulpverlening. Voorlichting, kennisoverdracht en het bespreekbaar maken van deze problematiek is gericht op bewustwording, inzicht en zelfbeschikking. Ook zal worden besproken hoe de spelers in het veld (religieuze gemeenschap, overheid en professionals) hierbij kunnen samenwerken. Daarbij komt ook de vraag of ‘huwelijkse gevangenschap’ wel de geschikte term is om de problematiek bespreekbaar te maken aan bod.

Workshop 2: Wet- en regelgeving voor huwelijkse gevangenschap
Inleider/Workshopvoorzitter Pauline Kruiniger

Op dit moment biedt Nederlandse wetgeving al diverse mogelijkheden om huwelijkse gevangenschap te bestrijden wanneer deze veroorzaakt wordt door een partner die weigert mee te werken aan een religieuze echtscheiding. Te denken valt aan een bevel daartoe van de Nederlandse rechter (via de onrechtmatige daad of als nevenvoorziening bij de burgerlijke echtscheiding) of aan strafrechtelijke vervolging van zo’n partner. Maar er bestaat nog veel onwetendheid over deze mogelijkheden én er kleven bepaalde tekortkomingen en nadelen aan. Om die laatste reden worden voorstellen voor nieuwe wetgeving gedaan om huwelijkse gevangenschap te voorkomen en die zijn gericht op zekerheid voor alle gevallen. Het doel van deze workshop is om te bespreken hoe kennis over en het gebruik van de wettelijke middelen bevorderd kunnen worden, en wat het nut en de mogelijkheden van nieuwe wetsvoorstellen zijn.

Workshop 3: Transnationale aspecten van huwelijkse gevangenschap: Erkenning en het realiseren van echtscheiding in landen van herkomst
Inleider/Workshopvoorzitter Susan Rutten

Een scheiding door de Nederlandse rechter betekent niet vanzelfsprekend dat betrokkenen in het land van herkomst ook gescheiden zijn. De Nederlandse echtscheiding moet in het buitenland worden erkend, of, als dat niet mogelijk is, dient een tweede scheiding in het land van herkomst te volgen. Pas dan zal iemand volledig van zijn of haar huwelijk verlost zijn. In deze workshop wordt gesproken over de theoretische en praktische mogelijkheden om een echtscheiding in het land van herkomst te realiseren, naar de bijdragen die Nederlandse en buitenlandse ambassades hierbij kunnen spelen, en naar samenwerking op het gebied van praktijk, beleid en wetgeving op dit terrein. Landen die hierbij in ieder geval aandacht zullen krijgen zijn: Egypte, Iran, Marokko en Pakistan.

Workshop 4: Strategisch procederen bij huwelijkse gevangenschap
Inleider/Workshopvoorzitter Elena Deliran

Het Proefprocessenfonds Clara Wichmann heeft tot doel, onder meer door middel van het voeren van rechtszaken, de (rechts)positie van vrouwen te verbeteren. Het thema ‘huwelijkse gevangenschap’ gaat het proefprocessenfonds dan ook nauw aan het hart. In de workshop gaan wij in op ‘strategisch procederen’ in het algemeen en in het bijzonder in relatie tot kwesties over huwelijkse gevangenschap. Wij leggen uit wat strategisch procederen is, hoe dat optimaal te doen en vertellen over bijkomende zaken zoals politieke beïnvloeding en mediastrategie. De workshop zal worden verzorgd door Elena Deliran. Zij is bestuurslid van het fonds en tevens ervaren familierechtadvocaat.  

16.15-17.00: Plenaire afsluiting

PRAKTISCHE INFO 
Deze conferentie zal bij Zaalverhuur 7 te Utrecht gaan plaatsvinden. Voor een routebeschrijving, klik hier: https://www.zaalverhuur7.nl/boothstraat/#route

Meer weten over het onderzoek van de Universiteit Maastricht naar huwelijkse gevangenschap, bezoek de website van het project!