Bij Daan Westra werd covid 'iets groots' doordat collega-onderzoekers met de maatregelen werden geconfronteerd en opeens niet meer naar bijeenkomsten in het ziekenhuis mochten. Westra, die onderzoek doet naar hoe ziekenhuizen georganiseerd en gemanaged worden, kreeg direct volop medewerking om zijn focus te verleggen. "We gingen ons richten op hoe de vijf Limburgse ziekenhuizen op de crisis reageerden, met name op wat dit betekende voor de inzetbaarheid van het personeel. Driemaandelijks hebben we dit via vragenlijsten gemeten. Hoe voelt het personeel zich, wordt het beter of slechter. Dit rapporteerden we tussendoor, zodat de ziekenhuizen hierop hun beleid konden afstemmen."

Meewerkstand

Terugkijkend vindt Faber dat veel goed ging. "Iedereen, van hoog tot laag, ging in de 'meewerkstand' en het gevoel van saamhorigheid was groot. We waren er ook trots op hoe snel we dingen voor elkaar kregen. Een academisch ziekenhuis kan een logge organisatie zijn. Er kwam bijvoorbeeld een sociaal team dat aandacht gaf aan de psychische en sociale belasting."

Afdelingen voor kortdurende opnames werden omgeturnd tot covid-afdeling. “Opeens kregen medewerkers die dit nooit hadden meegemaakt te maken met meerdere overlijdens op een dag, wat een enorme emotionele belasting betekende. Dan is het belangrijk dat je ook een beetje succes hebt."

Aanpassingsvermogen

Achteraf zijn er natuurlijk ook dingen die beter hadden gekund. Faber geeft als voorbeeld de tweedeling die ontstond tussen thuiswerkend personeel en medewerkers in de frontlinie. "Het was lastig de thuiswerkenden betrokken te houden. Dat zouden we beter moeten organiseren." Volgens Westra gaan er in een crisis per definitie dingen fout. "Je maakt beslissingen op grond van onvoldoende informatie, maar je moet ze wel nemen. Uit ons onderzoek blijkt dat aanpassingsvermogen belangrijk is. Je maakt een inschatting waar het naar toe kan gaan. Daarop acteer en reflecteer je om daarvan te leren. Is dit nodig of kan het ook anders? En dit als een steeds terugkerende cyclus." Maatregelen zijn even zoveel leermomenten.

Kritisch is Westra wel op de vanzelfsprekendheid ten aanzien van het inhalen van reguliere zorg. "Er wordt hierover te gemakkelijk gedacht. Zo van: Er is nu weinig covid-zorg, dus de reguliere zorg kan nu snel weer ingehaald worden. Maar zo werkt dit niet. Een ziekenhuis is ook zonder covid-zorg redelijk vol gepland en heeft geen honderden medewerkers over." Hij vraagt zich af of de grote hoeveelheid inhaalzorg sowieso van medewerkers gevraagd kan worden. "Personeel kan niet even twee keer zoveel gaan doen als normaal. De mensen hebben ook rust nodig na de intensieve covid-periode."

Stuiten we op wat volgens beiden het echte zorgprobleem is dat de covid-crisis heeft blootgelegd: het tekort aan zorgmedewerkers. Preventiegeneeskunde en digitale middelen kunnen weliswaar de zorg enigszins ontlasten. Volgens Westra heeft de covid-crisis zelfs gezorgd voor een explosie aan digitale middelen. Een kentering die eerder ondanks de vele hierop aandringende onderzoeken maar niet werd ingezet. Maar deze oplossingen zijn voor beiden nog onvoldoende.

Uiteindelijk zal de (aldoor toenemende) zorgvraag omlaag moeten. Faber: "Een discussie hierover is onontkoombaar. Er is meer voorlichting nodig over welke behandeling zinvol is of niet en hierover moeten we vaker het gesprek met patiënten aangaan. Daarop zou ook het vergoedingssysteem moeten worden afgestemd. Dat is nu gericht op ingrepen en behandelingen."