Innovatief onderzoek op het snijvlak van kunst en wetenschap

Afgelopen zomer rende de HeArt Ma'at racing crew Maastrichts Mooiste. De finishlijn markeerde een duidelijk doel: donaties werven voor onderzoek naar een kunstzinnige therapie voor hartpatiënten. Tientallen acties en honderden donaties later is er dankzij crowdfunding ruim €55.000 beschikbaar voor het bijzondere project op het snijvlak van kunst en wetenschap.

Jaarlijks krijgen zo’n 15.000 mensen in Nederland een plotse hartstilstand. Bij sommigen van hen wordt er een inwendige defibrillator (ICD) geplaatst, die plotse hartdood kan voorkomen door een shock toe te dienen. “Stel: je wordt nietsvermoedend wakker in het ziekenhuis, je krijgt te horen dat je bent gereanimeerd en verder moet leven met een onderhuids ‘kastje’. Dat is voor veel patiënten heel ingrijpend. 33% van hen ervaart nadien psychische klachten zoals angst en stress, wat de kans op nieuwe hartritmestoornissen zou kunnen verhogen. Het is van belang dat zij passende nazorg krijgen”, vertelt Yesim Kaya, arts-onderzoeker bij CARIM: het cardiovasculair onderzoeksinstituut van de UM. Afgelopen jaar won Yesim een HS-BAFTA-grant voor een nieuw onderzoek naar geïntegreerde cardiale beeldvorming bij de behandeling van patiënten met ventriculaire tachycardie: levensbedreigende kamerritmestoornissen van het hart. 

Yesim’s fascinatie voor het hart rijkt ver buiten de muren van het ziekenhuis; als een rode draad loopt het onderwerp door haar leven. Zo is ze instructeur bij het Rode Kruis en de Nederlandse Reanimatie Raad. Daarnaast geeft ze gratis reanimatielessen, en binnenkort ook cardiovasculaire risicopreventie lessen, via Hart voor een Ander. “De preventie en behandeling van ventriculaire tachycardie heeft me altijd gefascineerd. Maar ook de nazorg voor patiënten vind ik heel belangrijk. Daar komt mijn betrokkenheid bij HeArt Ma’at uit voort.” 

Kunst voor het HeArt

Een aantal jaar geleden sloot Yesim zich aan bij het veelzijdige project van initiatiefnemers Rachel ter Bekke en kunstenares Claudia Volders. Tientallen patiënten maakten reeds kennis met HeArt Ma’at, veelal door creatief aan de slag te gaan in de pop-up ateliers. “Momenteel werken we aan een groot doek en folders voor in de wachtkamer van de afdeling Cardiologie. Op het doek beelden tekeningen uit wat het dragen van een ICD emotioneel met iemand doet; in de folder lees je persoonlijke Humans of HeArt verhalen.”

In de Egyptische mythologie betekent ma’at, onder andere, balans en stabiliteit. Binnen het project staat het symbool voor het terugvinden van evenwicht in het leven. “Patiënten ervaren vaak heftige emoties na het plaatsen van de ICD. Ze geven aan dat ze op zoek zijn naar handvaten om de ingrijpende gebeurtenis, en alles wat daarbij komt kijken, te verwerken en de draad weer op te pakken. Gevoelens in woorden uitdrukken kan lastig zijn; kunst kan dan uitkomst bieden. Binnen het project willen we een onderzoek starten met als doel patiënten zo goed mogelijk te begeleiden in hun verwerkingsproces middels een gepersonaliseerde kunsttherapie. De volgende stap is een sterke wetenschappelijke basis leggen, van waaruit we therapieën en een zorgpad gaan ontwikkelen.” 

Tekst gaat verder onder de foto.

UMagazine

Hard werken maakt de droom waar

Als onderdeel van de jaarfondscampagne van het Universiteitsfonds Limburg werd er een crowdfunding opgezet om het onderzoek te realiseren. Via het platform UM Crowd haalde het team* ruim €30.000 op. CARIM verdubbelde het streefbedrag van €25.000, waardoor de teller nu op een imposante €55.000 staat. “We hebben veel tijd geïnvesteerd in de crowdfunding, het geld stroomt niet zomaar binnen. Maar je krijgt er ook veel voor terug: zowel qua financiering, als waardevolle contacten, unieke kansen en zichtbaarheid.” 

Het project sluit naadloos aan bij het doel van UM Crowd: mensen samenbrengen rondom een maatschappelijk thema, om de wetenschap vooruit te helpen. “€30.000 was mijn stip aan de horizon. Dat we het bedrag hebben opgehaald via crowdfunding maakt het extra bijzonder. Collega’s, familie, vrienden, patiënten en lokale bedrijven hebben gedoneerd of zich fysiek ingespannen. Net als wij geloven zij echt in wat we doen, dat is een heel speciaal gevoel.” 

Op het snijvlak van kunst en wetenschap ontstaan prachtige dingen.

Yesim Kaya

Unieke mix van kunst en wetenschap

“Wat HeArt Ma’at voor mij zo bijzonder maakt is de unieke mix tussen kunst en wetenschap. We zien hoe goed het patiënten doet om creatief bezig te zijn, maar ook voor ons artsen en onderzoekers is het belangrijk om in te tunen op onze creativiteit. Als je de geschiedenis induikt en kijkt naar geniale wetenschappers, waren dat veelal hele artistieke mensen. Natuurlijk moeten we in de medische wereld protocollen en richtlijnen volgen, maar het is ook belangrijk om in contact te staan met ons artistieke brein, out of the box te durven denken en het soms over een hele andere boeg te gooien. Op het snijvlak van kunst en wetenschap ontstaan prachtige dingen.”

*Het dream team, zoals Yesim het noemt, bestaat uit klinisch-experimenteel cardioloog-elektrofysioloog Rachel ter Bekke, hoogleraar klinische psychologie Susan van Hooren, arts-onderzoeker Yesim Kaya, ziekenhuis-psychiater Carsten Leue, illustrator Emmy Mevissen, hoogleraar Mathematics of Knowledge Engineering Ralf Peeters, kunstenares Claudia Volders, professor Genetische Cardiologie Paul Volders.


Tekst: Anouk van den Brink
Fotografie: Emmy Mevissen

Lees ook