Proefdierkundig onderzoek

Wet- en regelgeving dierproeven

Dierproeven doe je niet zomaar; er zijn strenge wetten en regels. Het gebruik van dieren voor wetenschappelijk onderzoek mag in de Europese Unie alleen als er geen andere mogelijkheid is. Bovendien is er een Europese richtlijn met regels om proefdieren in Europa te beschermen, die alle lidstaten van de Europese Unie moeten verwerken in hun nationale wet- en regelgeving. In Nederland zijn dat de Wet op de dierproeven (Wod, 2014); het Dierproevenbesluit; en de Dierproevenregeling. Het Nationaal Comité advies dierproevenbeleid (NCad) is ingesteld om advies te geven over alle aspecten rond dierproeven aan alle betrokken partijen.

Alleen instellingen met een vergunning mogen dierproeven doen. In Nederland zijn dat met name universiteiten en andere onderzoekscentra. De UM houdt zich aan de Wet op de dierproeven en volgt de gedragscode van de Centrale Commissie Dierproeven en de Code Openheid Dierproeven (COD). Deze code is opgesteld om concreet invulling te geven aan de breed onderschreven opvatting in de maatschappij dat openheid over wetenschappelijk onderzoek met dieren wenselijk en noodzakelijk is.

Toetsing

Voor elk afzonderlijk onderzoek is een vergunning nodig. Naast een wetenschappelijke toetsing vindt ook altijd een ethische toetsing plaats: weegt het ongerief voor de dieren op tegen de verwachte resultaten van het onderzoek? Bij het proces van aanvragen van deze vergunning zijn meerdere partijen betrokken, zodat alle afwegingen zorgvuldig plaatsvinden.

Voor elk onderzoek waar proefdieren bij betrokken zijn wordt door de onderzoeker(s) een onderzoeksvoorstel ingediend dat aan een aantal voorwaarden moet voldoen. De onderzoeker moet duidelijk kunnen maken waarom het onderzoek niet met een alternatieve methode kan (vervanging), waarom het niet met met minder dieren kan (vermindering) en dat het ongerief voor de dieren zoveel mogelijk wordt beperkt (verfijning).

De Instantie voor Dierenwelzijn (IvD) helpt de onderzoeker met de vergunningsaanvraag. Deze aanvraag wordt ingediend bij de Dierexperimentencommissie (DEC). De DEC toetst de aanvraag  op ethische en wetenschappelijke aspecten en geeft advies aan de Centrale Commissie Dierproeven (CCD): het centrale orgaan dat in Nederland als enige bevoegd is om vergunningen voor dierproeven te verlenen. De CCD verleent vervolgens de vergunning of wijst de aanvraag af. Na goedkeuring van de testaanvraag wordt de uitvoering van de testen door de IvD begeleid en gecontroleerd op het voldoen aan de goedgekeurde ingrepen en specificaties.

Bij iedere vergunningaanvraag voor een onderzoeksproject met dierproeven hoort een niet-technische samenvatting (NTS). De NTS moet in lekentaal worden geschreven, zodat ze leesbaar is voor een breed publiek. Deze bevat de doelstellingen van het onderzoek en een onderbouwing van het diergebruik en de verwachte negatieve gevolgen voor het welzijn van de proefdieren, inclusief toepassing van de 3 V's (vervanging, vermindering en verfijning). De Centrale Commissie Dierproeven (CCD) publiceert deze samenvatting zonder naamsvermelding. Zo wordt het gebruik van proefdieren in Nederland transparant gemaakt, zonder schending van intellectuele eigendomsrechten of privacy.