MSI: voorloper in het verduurzamen

Schiet het wel op met de duurzame transitie? Eén ding is zeker: aan de duurzaamheidswetenschap zal het niet liggen. Het Maastricht Sustainability Institute is zelfs een wegbereider van het vakgebied, vinden vorige en huidige directeur van het MSI, universitair hoofddocent Ron Cörvers en hoogleraar Frank Boons. "Met de oplopende tijdsdruk nemen ook de ambitie en wil om te veranderen toe."

Er is veel meer natuurwetenschappelijke kennis over het wereldwijde ecosysteem. Het is bewezen dat menselijke activiteiten een bron van de klimaatverandering zijn. Een urgent probleem als het gat in de ozonlaag is al succesvol aangepakt. Men is goed op weg met de transities naar hernieuwbare energiebronnen (wind- en zonne-energie) en de elektrificatie van het vervoer over land. En niet in de laatste plaats: het activisme leeft bij jongere generaties.

De opsomming is het antwoord van beide duurzaamheidswetenschappers op de vraag of er wel schot zit in de duurzame transitie. Het Maastricht Sustainability Institute (MSI) draagt een belangrijk steentje bij. Het instituut is voorloper in het transitiedenken, het onderzoek naar klimaat en samenleving, en het actief leren managen van grootschalige veranderingsprocessen. Boons: "Het Europees Milieuagentschap is volledig doordrenkt van deze inzichten." Wie had dit bij de start vijfentwintig jaar geleden kunnen denken? Het MSI was toen een onderzoeksinstituut dat zich vooral bezighield met mondiale processen. Cörvers: "We zijn overgegaan naar de aanpak van meer regionale en lokale vraagstukken, maar wel in een internationale context. Later kwam er een succesvol onderwijsprogramma bij. "Er werken inmiddels honderden alumni als duurzaamheidsprofessionals bij overheden, bedrijven, ngo's en in de wetenschap."

De tekst gaat verder onder de illustratie -

Illustratie Veronique de Jong
Illustratie Veronique de Jong

Klem

Het klinkt mooi en aardig, maar zijn zij niet te optimistisch over de vorderingen van de verduurzaming? Al een halve eeuw geleden voorspelde de Club van Rome dat de groeiende wereldeconomie rond 2030 op haar grenzen zou stuiten. In tussentijd telde het VN-klimaatpanel IPPC af: we hebben nog dertig, twintig, acht jaar. Moeten politiek, burgers en bedrijven niet meer doen? Beide wetenschappers benadrukken dat het weinig zin heeft om de schuld aan één partij te geven. Ze zitten elk op eigen wijze klem.

Cörvers: "Politici denken in te korte termijnen, terwijl transities om lastige en kostbare beslissingen vragen die electoraal weinig populair zijn. Dat is het dilemma van onze democratie." En burgers denken niet altijd aan de generaties na hen. Ze zijn bovendien gewend aan goedkope massaproducten en niet snel geneigd om minder te consumeren. "We moeten schoner en dichterbij produceren, maar mensen willen dit niet als het duurder wordt." Ook bij veel bedrijven is er vaak geen sprake van onwil, vindt Boons: "Je zult maar ceo zijn van een bedrijf met duizenden werknemers en talrijke klanten. Dan neem je niet zomaar het besluit om het morgen anders te gaan doen." Het neemt niet weg dat er soms sprake is van onwil of zelfs sabotage. Hij geeft het voorbeeld van de emissiereductie door de auto-industrie, waar doelbewust met ingebouwde elektronica is gefraudeerd om door testen heen te komen.

Samenspel

Volgens beide wetenschappers is de samenleving als geheel verantwoordelijk voor de aanpak van duurzaamheidsvraagstukken. Boons bestudeert dit vanuit een systeemperspectief. Denk hierbij aan de voedselvoorziening of het vervoersysteem. "Het gaat mij om het samenspel van overheid, bedrijven en maatschappelijke partijen. Hoe verwerken bedrijven duurzaamheid in hun strategie en wat is de rol hierbij van de overheid? Wat zijn de gevolgen op het niveau van het systeem en is de grens hiervan nationaal of internationaal? Je kunt Nederland makkelijk duurzaam maken door alle vervuilende industrie naar andere landen te verhuizen."

Cörvers benadert duurzaamheid met speciaal oog voor beleidsprocessen en de rol van kennis hierin. Het gaat om vraagstukken als de rol die ongelijkheid speelt bij de internationale voedselvoorziening. "Hoe kun je verbetering brengen in productieketens? Kun je gemarginaliseerde groepen in de samenleving zoals kleine boeren in de Global South een sterkere positie geven?"

Ron Cörvers is universitair hoofddocent Governance and Sustainable Development aan het Maastricht Sustainability Institute, waarvan hij van 2013 tot 2021 wetenschappelijk directeur was. Hij leidt het Fair and Smart Data speerpunt, een SBE-programma met externe partners dat gericht is op het versterken van de positie van kleine boeren in mondiale productieketens. Ook is hij betrokken bij het Sustainable UM2030- programma voor wat betreft het onderwijs.

Illustratie Veronique de Jong

Dreiging

Over de toekomst doemdenken ze niet. Boons: "De covidcrisis liet zien dat mensen bij een dreiging de bereidheid en flexibiliteit tonen om dingen echt anders te doen. Het is geen vrolijke boodschap maar misschien moet er nog meer urgentie komen. Die zal zorgen voor meer politieke wil en ambitie." Cörvers noemt het Deltaplan. "In een crisissituatie zijn bestuurders bereid om stappen te ondernemen. De vraag is wel: moet je altijd wachten op een crisis? Regeren is ook vooruitzien. Veel dingen weten we gewoon en als we niet veranderen komt dat eraan."

De uitdaging voor het MSI is om onder de toenemende tijdsdruk en urgentie antwoorden te leveren op complexe vragen als de klimaatdisruptie. Boons: "In onze tijd moeten we van alles: netto nul broeikasgasuitstoot, rechtvaardige transities. Er is in de regio en ook nationaal behoefte aan een geïntegreerde aanpak van deze ambities. Het instituut kan hieraan bijdragen, voortbouwend op onze bestaande onderzoeksrichtingen."

Tekst: Hans van Vinkeveen
Illustratie: Veronique de Jong

Lees ook

  • judith sluimer

    Frisse lucht

    Vasculair bioloog Judith Sluimer werd in 2020 benoemd tot hoogleraar cardiovascular pathophysiology. Afgelopen mei sprak ze haar oratie uit met de titel ‘A breathe of fresh air’. Hiermee doelde ze zowel op het belang van zuurstof voor het functioneren van het hart en bloedvaten als op de frisse...

  • Professor Bruno de Witte neemt afscheid van Maastricht University, maar niet van het Europees recht. Hij gaat aan het Europese Universiteitsinstituut (EUI) in Florence door met zijn messcherpe juridische analyses.

  • Wat gebeurt er met kunst nadat de kunstenaar overlijdt? Het Maastricht Centre for Arts and Culture, Conservation and Heritage (MACCH) en de Stichting Restauratie Atelier Limburg (SRAL) doen hier onderzoek naar.

Meer nieuws