Geschiedenis van de universiteit

In gesprek met Astrid Boeijen blijkt dat een reis terug in de tijd helpt om het belang van de UM voor Limburg te begrijpen. Ze vertelt: “Van oudsher was de industrie de belangrijkste inkomstenbron in Limburg. Toen de mijnbouw werd gestaakt, dreigde de Limburgse economie hard achteruit te gaan. Als één van de maatregelen om dat te voorkomen, gaf de overheid in 1976 toestemming om een universiteit in Limburg op te richten: de Rijksuniversiteit Limburg. Dit werd later omgedoopt tot de Universiteit Maastricht.”

Tegelijkertijd kwamen er diverse overheidsorganisaties en grotere bedrijven naar Limburg, zoals de Belastingdienst, het Centraal bureau voor de Statistiek, APG en DSM. Boeijen legt uit: “Het doel was om de welvaart en werkgelegenheid in de provincie te verbeteren. De universiteit speelt daarin een cruciale rol. Die maakt het voor studenten, onderzoekers en bedrijven interessanter om naar Limburg te komen.”

Innovatiemeter

Of de komst van de universiteit én werkgevers naar Limburg zijn vruchten heeft afgeworpen? Zeker, zo blijkt uit de European Regional Innovation Scoreboard. Hugo Hollanders, Senior Researcher bij UNU-MERIT, speelt al vanaf 2001 een centrale rol in de ontwikkeling van deze indicator. Hollanders legt uit: “Met deze indicator meten we het regionale concurrentievermogen van regio’s in heel Europa op het gebied van onderzoek en innovatie. We kijken bijvoorbeeld naar octrooiaanvragen, het percentage hoogopgeleide professionals en het aantal wetenschappelijke publicaties.”

Van alle 240 Europese regio’s die zijn meegenomen in het laatste rapport uit 2021, staat Limburg op plek 45. Van alle Nederlandse provincies staat Limburg op plek 6. Noord-Holland, Utrecht en Noord-Brabant zijn de Nederlandse provincies met de grootste innovatiekracht; Drenthe en Zeeland delen de laatste plek binnen Nederland.

Universiteit cruciaal voor positie Limburg

Wel is het zo dat de Universiteit Maastricht heel bepalend is voor de innovatiepositie van Limburg. Hollanders legt uit: “De aanwezigheid van de universiteit heeft positieve invloed op hoe de provincie rankt op innovatiekracht. Als de universiteit wegvalt of flink inkrimpt (bijvoorbeeld door minder internationale studenten toe te laten), zouden we niet meer tot de beste 20% regio’s behoren. Nu de industrie is verdwenen, heeft Limburg vooral een diensten- en kenniseconomie. Zou de universiteit drastisch krimpen, dan komt er een grotere achterstand ten opzichte van de Randstad.”
 

Als de universiteit drastisch krimpt doordat er minder internationale studenten komen, gaat Limburg verder achterlopen op regio’s in de Randstad.  

- Hugo Hollanders

Het belang van een universiteit voor de provincie blijkt ook uit de minst scorende Nederlandse regio’s in de innovatiemeter. “Dat Drenthe en Zeeland als laatsten zijn geëindigd, heeft er grotendeels mee te maken dat daar geen universiteit gevestigd is”, zo licht Hollanders toe.

Brightlands

Een organisatie die zich hard maakt om de innovatiekracht en werkgelegenheid in Limburg te versterken, is Brightlands. Verdeeld over Limburg zijn er vier Brightlands-innovatiecampussen met elk een eigen innovatiegebied. Die campussen zijn opgericht door de Universiteit Maastricht en de Provincie Limburg, met steeds een derde en soms vierde aandeelhouder erbij. Astrid Boeijen, CEO van Brightlands Smart Services Campus, legt uit: “Brightlands is een samenwerking van onderwijsinstellingen, overheden en het bedrijfsleven. Het doel is om samen te werken over alle grenzen heen. Geografisch, organisatorisch en wetenschappelijk gezien.”

Boeijen vertelt: “De Brightlands-campussen zijn bedoeld als motor voor de Limburgse economie en samenleving. Het doel is om bedrijven naar Limburg te trekken en om hen te helpen starten en groeien, om studenten een relevante werkplek te bieden en om organisaties toegang te geven tot de kennis die Limburgse studenten en afgestudeerden in huis hebben.” De UM speelt hierin volgens Boeijen een cruciale rol. “De kennis die de UM inbrengt, is onmisbaar om als provincie te groeien. Zonder die kennis zou het voor bedrijven minder interessant zijn om zich hier te vestigen.”

Groei door internationalisering

Niet alleen de universiteit op zich, maar ook de toestroom van internationale studenten is belangrijk om de welvaart en innovatiekracht van Limburg op peil te houden. Hollanders spreekt uit eigen ervaring: “Toen ik in de jaren ’80 aan de UM studeerde, was de universiteit nog klein. De universiteit is pas gaan groeien toen er meer onderwijs in het Engels werd aangeboden. Nu hebben we meer dan 50% internationale studenten.”

Ook Boeijen ziet het belang in om buitenlandse studenten te blijven aantrekken. "Gezien de ligging van de UM, vlak bij de Belgische en Duitse grens, is het logisch dat er veel internationale studenten zijn. Als je uitgaat van een wervingsgebied van 100 kilometer, ligt die cirkel voor de UM voor een belangrijk deel in België en Duitsland. Zonder die buitenlandse studenten kan de UM moeilijk overleven.”

Niet denken in landsgrenzen

Hollanders vindt dat er geen belemmeringen moeten zijn om te studeren of werken in een ander Europees land. “We zouden studenten moeten zien als studenten uit Europa, niet als studenten uit een specifiek land. Iedereen moet zonder obstakels kunnen studeren of werken in een ander Europees land. Ook als Nederlandse student kom je vaak in een internationale omgeving te werken. Internationaal onderwijs bereidt je daarop voor.”

Of het dan geen probleem is als Maastrichtse studenten na de studie uit Limburg vertrekken? Boeijen vindt van niet. “Als afgestudeerden na de studie terugkeren naar hun thuisland, kunnen ze alsnog ambassadeurs voor Nederland zijn in dat land. Het is wel van belang dat een groot deel van deze studenten in Nederland blijft. Dat maakt het aantrekkelijk voor bedrijven om zich hier te vestigen. Die bedrijven hebben in deze regio toegang tot een zeer diverse groep toekomstige werknemers, die ieder kennis uit hun eigen land meenemen. Limburg heeft een krachtig instrument om werkgevers en toekomstige werknemers bij elkaar te brengen: de Brightlands-campussen.”

Internationale studenten zijn extra belangrijk voor Limburg, vanwege het economische belang van de universiteit en vanwege de geografische ligging.  

- Astrid Boeijen

Niet alleen een onderwijsdiscussie

Boeijen kan zich er niet in vinden dat alle regio’s over één kam worden geschoren in het plan om het aantal internationale studenten te beperken. Zij vindt dat de discussie überhaupt te nauw wordt gevoerd: “Het draait niet alleen om onderwijsargumenten. De discussie heeft ook impact op de economie en samenleving in de regio. Als je minder studenten toelaat, zou de Limburgse economie daaronder lijden. Een krimp van de universiteit betekent minder kennis en minder professionals die van grote waarde zijn voor de wetenschap én de arbeidsmarkt.”

Daarom is Boeijen stellig: “Er moet een uitzondering komen voor Limburg, vanwege het economische belang van de universiteit en vanwege de geografische ligging. Een beperking van de instroom van internationale studenten zou rampzalige gevolgen hebben. Ten eerste krijgt deze internationale regio dan een tekort aan internationale werknemers, waardoor de regio minder aantrekkelijk wordt als vestigingsplaats voor bedrijven. Ten tweede krijgt de Universiteit Maastricht dan een dermate klap dat die haar rol als economische motor voor Limburg niet meer goed kan vervullen.”