Als je het Mathieu Segers vraagt, brengt het Verdrag van Maastricht, dat tot stand kwam in het provinciale gouvernementsgebouw, bijzondere verantwoordelijkheden met zich mee. “Het is nog altijd hier. We zijn letterlijk de bewakers van dit belangrijke stukje Europese geschiedenis. En we vormen de ideale plek voor het gesprek over Europa en de toekomst van de Europese integratie.”
Onder de noemer ‘Maastricht, Working on Europe’, investeren de provincie, de stad en de UM in wat het wetenschappelijke en maatschappelijke knooppunt voor Europa moet worden. “Studio Europa is het resultaat van deze samenwerking; we willen de meningen van burgers samenbrengen zodat beleid verbeterd kan worden. Daarnaast willen we ook de complexiteit van deze belangrijke debatten communiceren naar een breder publiek.”

Europa gaat naar de stembus

Het grote publiek lijkt er klaar voor. De live-uitzending van het Maastrichtse debat dat Studio Europa organiseerde op het Vrijthof trok honderden bezoekers. Samen met burgerinitiatieven, start-ups en wetenschappers organiseerden ze een veelvoud aan evenementen (van lezingen tot debatten en workshops) in de aanloop naar de Europese verkiezingen.

“Het is niet onze taak om enthousiast te zijn over Europese integratie, maar om onszelf beter te begrijpen; veel is voor vanzelfsprekend aangenomen, in plaats van onderzocht. We hebben aardig wat onkritisch kuddegedrag gezien rond Europese integratie.”

Brexistentiële crisis

De Brexit heeft duidelijk gemaakt hoeveel scepsis er sluimert rondom Europa – en hoe we nog steeds geneigd zijn om terug te vallen op de zekerheden van onze identiteit in plaats van ons te verdiepen in complexiteit. De economische schade voor de Britten daargelaten, is Segers verrassend positief over de Brexit als politiek proces, omdat het een cruciaal debat heeft losgemaakt over mogelijke alternatieven.

Hij wijst op het gebrek aan Britse invloed op Europese financiën als bron voor het referendum. “Londen is het financiële centrum en hun economie drijft op die sector. Iedereen in Brussel had daar begrip voor en in 2016 hebben ze Groot-Brittannië dan ook een geweldig aanbod gedaan.” Maar tegen die tijd had David Cameron, in zijn drang om Brexiters aan zijn kant te houden, al alle geloofwaardigheid verloren als voorstander van zijn deal en de campagne werd gedomineerd door migratie en identiteitspolitiek.

Perceptieproblemen

“De grote tragedie is dat de EU geweldig bezig is als het gaat om het versterken van regionale identiteiten, maar dat niemand dat weet!” Nationale en regionale politici zijn niet open geweest over waar het geld vandaan komt; in plaats daarvan zijn onzichtbare technocraten in Brussel als zondebokken gebruikt voor een smörgåsbord van dingen die losstaan van de EU. De Europese dimensie, die zo belangrijk is in het dagelijks leven, is nooit duidelijk gemaakt op regionaal niveau.

De EU bedacht werkzame (op diverse plekken toepasbare) oplossingen voor regionale problemen door mensen in eenheden te groeperen en vergelijkbare regio’s te spiegelen.” Maar als je individuen ziet als eenheden, verlies je het zicht op hun gevoelens en geschiedenis. “Dat is een hardnekkig probleem; mensen voelen zich geen onderdeel van het beleid, niet omdat het niet efficiënt zou zijn of ondoorzichtig, maar omdat het niet relevant lijkt voor het dagelijks leven.” Studio Europa hoopt het beleid en de ervaring van burgers samen te brengen, via dialoog en onderwijs. (tekst gaat verder onder de foto)

Vakantie van de geschiedenis

Het onstichtelijke politieke discours dat wordt gekenmerkt door gestileerd debatten rond niet-bestaande tweedelingen is gedeeltelijk te wijten aan een gebrek aan zelfkennis. “Eerst kies je een kamp, dan neem je deel aan het debat, maar serieus: dat werkt niet! Nationale staten versus de federatie, pro-EU of EU-sceptisch… Het is een versimpeling en het is te gemakkelijk; in werkelijkheid bouwen we iets tussen de twee idealen, waarop alle retoriek zich richt.”
Segers schrijft deze soort van intellectuele decadentie toe aan Europeanen die klaar zijn met politiek nadat de ‘feesten der democratie’ van de Weimar Republiek leidden tot de ondergang van het continent. Angelsaksische invloeden uit de naoorlogse tijd deden de slinger zwaaien naar ‘beleid boven politiek’, terwijl de Koude Oorlog, die hij 'een vakantie van politiek en geschiedenis' noemt, normatieve discussies overbodig maakte.

Byzantijnse kolos

Na een bruusk ontwaken uit de sluimering van zekerheid die de jaren negentig vormden, zou Europa zijn eigen tegenstrijdigheden moeten koesteren. Toen Segers de Nederlandse overheid adviseerde op het toppunt van de Europese schuldencrisis, sprak een Chinese overheidsfunctionaris zijn bewondering uit voor de weigering van de EU om besluiten te nemen, ondanks hevige druk. “Iedereen grinnikte erom, maar hij bedoelde het serieus. Zij vonden het uitstellen van handelen in moeilijke situaties de beste manier om fouten te voorkomen.”

Europa is en blijft voorgoed ‘work in progress’, dus Segers en zijn groep hebben genoeg werk om handen, om deze trage, gekke, mooie, razende, opwindende, vermoeiende en gepassioneerde discussie in 24 officiële talen te faciliteren, én in Studio Europa in Maastricht.