Elf keepers

Rianne Letschert weet waarover ze het heeft. Ze zat in aan de Universiteit Tilburg zelf op die apenrots als succesvol, en jong, hoogleraar met tal van wetenschappelijke publicaties achter haar naam, een Vidi-grant in the pocket en met een benoeming als decaan aan de Rechtenfaculteit op zak. En toen kwam Maastricht voorbij. ‘Ik ben niet tegen presteren. Onderzoek en publiceren blijven belangrijk; het is de basis van wetenschap. Maar we moeten ons realiseren dat er méér is. Ik ben geen voetbalkenner, maar ik gebruik toch de graag de metafoor van het elftal waarin je met elf keepers of spitsen geen wedstrijd wint. Ik ben een aanhanger van team science; ieder vervult zijn of haar specifieke rol die uiteindelijk het geheel aan gestelde doelstellingen mogelijk maakt, met de kans om te groeien, te excelleren en daarvoor beloond te worden. In Tilburg had ik op faculteitsschaal iets kunnen veranderen, in Maastricht op universitair en landelijk niveau. Dat maakte de keuze makkelijker. Ook omdat UM een jonge universiteit is met veel mensen die open staan voor veranderingen, die goed begrijpen dat de academie meegroeit met de maatschappij.’

Ingewikkeld

Het concrete bewijs kreeg de in Doetinchem geboren rector eind vorig jaar toen ze herbenoemd werd. ‘Ja, dat zegt alles. Ze kennen in Maastricht mijn ambities, ze weten dat Erkennen & Waarderen hier zeker vorm krijgt. Volgend voorjaar moet het nationale kader gereed zijn, ondertussen zijn we al flink aan het piloten. Natuurlijk is dat een ingewikkeld proces. En natuurlijk is er oppositie, zijn er zorgen en knelpunten. Maar ik heb er alle vertrouwen in. Ook omdat we onlangs enkele decanen benoemd hebben die expliciet hebben aangegeven dat ze de baan alleen willen als het erkennen en waarderen anders wordt ingericht. Dat motiveert extra.’

Prestaties

In het najaar van 2019 presenteerden Rianne Letschert en haar collega Frank Baaijens van de TU Eindhoven het position paper 'Ruimte voor ieders talent' voor een breed forum van kennisinstellingen, nationaal en Europees. Opgesteld in nauw overleg met alle openbare kennisinstellingen en financiers van wetenschappelijk onderzoek. Kern van de notitie is, kort samengevat, meer diversiteit in competenties en talenten te erkennen en te belonen, waardoor meer carrièrepaden en profielen mogelijk worden. Ook wordt het belang benadrukt dat academici niet meer enkel op hun individuele prestaties beloond worden. Het gaat ook om hun bijdrage aan het team, het departement, de faculteit, de universiteit, aan de impact op de samenleving. Bij de beoordeling van academici komt meer nadruk op kwaliteit, inhoud, wetenschappelijke integriteit, creativiteit. ‘Bijdragen aan de wetenschap, de academische wereld en/of de samenleving in plaats van een te grote focus op kwantitatieve resultaten zoals het aantal publicaties. Met kansen om door te groeien naar verschillende functies en schalen. Een hoogleraarschap vanuit verschillende profielen wordt breder bereikbaar. We denken dat werken in de wetenschap hiermee aantrekkelijker wordt en ook dat een positieve, brede manier van waarderen de werkdruk vermindert. Dat is nodig, het ziekteverzuim is hoog, óók onder jonge academici. Mensen vertrekken.’

Kleilaag

De waardering voor het werkdocument was unaniem hoog. ‘Een beetje verrast waren we wel. De academische wereld geldt toch als licht conservatief. Zeker is er een kleilaag waar je doorheen moet, niet iedereen is bereid te veranderen, maar dat geldt niet voor de Colleges van Bestuur. Het plan is door elke universiteit omarmd en wordt nu door elke universiteit nader uitgewerkt. Hier in Maastricht hebben we vier commissies gevormd die elk één thema voor zijn rekening heeft genomen: onderzoek, onderwijs, impact en leiderschap. De commissies komen nog deze zomer met voorstellen die we dan met alle gremia gaan bespreken en bediscussiëren. En nee, het is geen gelopen koers. Ik nodig met name critici en sceptici op zich te melden. We vragen om niets minder dan een fundamentele cultuurverandering. Dat is nogal wat. Ik begrijp ook de zorgen. Over onze concurrentiepositie bijvoorbeeld. We willen niemand ontmoedigen uit te blinken in onderzoek en publicaties in tijdschriften met een hoge impact. We willen alleen dat degenen die uitblinken in onderwijs, patiëntenzorg, leiderschap, maatschappelijk engagement, de gemoedsrust hebben dat het gewaardeerd wordt en dat er ook carrièremogelijkheden voor hen zijn. Hoe we dat precies vorm gaan geven en welke systematiek we gaan gebruiken, dat moeten we allemaal nog uitwerken. Alle input is daarom nodig en welkom.’

Open Science

Erkennen & Waarderen is onlosmakelijk verbonden met een andere majeure ontwikkeling in de academische wereld: de stap naar Open Science. ‘Een internationale ontwikkeling waarin we ook willen vooroplopen. Open Science staat voor het breder beschikbaar maken van wetenschappelijk onderzoek voor de maatschappij. Bijvoorbeeld voor bedrijven en patiëntenorganisaties, maar ook voor nieuwe onderzoeken. Te veel data zijn lastig bereikbaar, zitten achter slot en grendel en worden niet gedeeld omdat onderzoekers er eerst zelf mee willen scoren. Wetenschappelijke artikelen en data zitten achter een betaalmuur bij uitgevers. Open Science is een nieuwe benadering van wetenschappelijk onderzoek met als centrale doel het versterken van de samenwerking. Tussen wetenschappers, onderzoekers en andere partijen. Daarvoor is open access tot data en publicaties een must, net als het gebruik van eerder gemaakte datasets voor nieuw onderzoek.’

Coronacrisis

De link met Erkennen & Waarderen is evident, zegt Rianne Letschert. ‘Als er minder de nadruk komt op scoren en publiceren, dan zullen wetenschappers eerder geneigd zijn samen te werken. In de coronacrisis zien we daar al mooie voorbeelden van. In de zoektocht naar verklaringen voor de verspreiding van het virus en naar een vaccin danwel geneesmiddel zien we onderzoekers en instituten hun kennis en data delen. Omdat het maatschappelijk belang zo groot is. Wij, en alle andere Nederlandse universiteiten, zien dat graag breder toegepast. Covid-19 zorgt wat dat betreft voor een best practice. Natuurlijk zal dat strijd opleveren met de uitgevers. Echter, ook hierin boeken we vorderingen. Met Elsevier hebben we net een deal gesloten over meer open access. We willen de transitie naar Open Science mede beïnvloeden via Erkennen & Waarderen zodat zij die hier veel tijd en energie in steken ook merken dat dit loont.’   

Anders kijken

Over de coronacrisis gesproken. Zet die niet een rem op de ambities met Erkennen & Waarderen? ‘Vooralsnog merk ik dit niet aan de UM’, besluit Rianne Letschert. ‘De werkgroepen hebben nauwelijks tijd verloren, vrijwel alle overleggen vinden plaats via beeldbellen. We hebben daarin heel snel een slag gemaakt, net zoals we binnen één week het overgrote deel van het onderwijs digitaal verzorgden. Onze docenten en ondersteunende diensten hebben daarmee een topprestatie geleverd. Eens te meer een bewijs dat de UM erg wendbaar en flexibel is. Maar dat als zijpaadje. De coronacrisis maakt dat we nu al anders kijken naar bijvoorbeeld de prestaties geleverd door onze promovendi, post docs en tenure trackers, eigenlijk al door de bril van Erkennen & Waarderen. We hebben een regeling ontworpen waarin we de voortgang in onderzoeks- en promotietrajecten veel meer kwalitatief willen gaan benaderen. Centraal staat kwaliteit. Dat is ook het leidmotief in Erkennen & Waarderen.’