Plek-toe-eigening
In haar proefschrift Talking In and Out of Place onderzoekt antropologe Lotte Thissen hoe mensen in de Limburgse stad Roermond omgaan met dagelijkse uitdagingen van meertaligheid, plek-toe-eigening en gevoelens van er wel of niet bij horen in een constant veranderende wereld. In rijke etnografische hoofdstukken maakt ze duidelijk hoe mensen omgaan met discussies over wel of niet erbij horen in een land waar nationale identiteit steeds strikter wordt geformuleerd.

Machtsverhoudingen
Bij carnavalsvereniging De Katers ontstaat discussie over dialect of Nederlands spreken wanneer de viering van Sinterklaas en carnaval tegelijkertijd plaatsvinden. Normaal gesproken wordt nationale figuur Sinterklaas altijd in het Nederlands aangesproken, maar in de context van carnaval lijkt dat out of place. De carnavalsvorst benoemt het dilemma bij binnenkomst van Sinterklaas en legt uit aan de aanwezigen dat hij er voor kiest deze keer in het dialect met de Sint te spreken. Deze discussie demonstreert hoe taalpraktijken dominante machtsverhoudingen kunnen uitdagen, omverwerpen en kantelen. Thissen betoogt dat complexe dynamieken van betekenis zijn voor place-making praktijken bij De Katers die blootleggen wie wordt gezien als ‘één van ons’ (in place) of als buitenstaander (out of place).

Wel of niet erbij horen
Op een zonnige zomerdag neemt Thissen plaats naast twee mannen op een bankje op het Munsterplein in de binnenstad van Roermond. Zij spreekt de mannen aan en bestudeert hoe zij, in interactie met elkaar en met haar, zich Limburg en Roermond toe-eigenen als plekken waar zij buitenstaanders zijn (out of place). Zij zijn beiden niet in Limburg geboren, maar wonen er al tientallen jaren. Een van beiden was zelfs prins Carnaval in zijn buurt. Ze zijn razend trots op Roermond en Limburg en doen hun best om dialect te spreken. De analyses van hun taal- en cultuurpraktijken onthullen ambivalente gevoelens van wel en niet erbij horen (belonging en unbelonging). Tegelijkertijd ontdekt Thissen dat de mannen onderlinge verbondenheid voelen op basis van het gedeelde gevoel er niet bij te horen in Limburg en Roermond.

Buitenlandsheid
In de laatste casus brengt Thissen tijd door in supermarkt Dost Market, een kleine winkel in de wijk De Donderberg, een diverse wijk waar mensen met verschillende culturele en talige achtergronden wonen, werken en leven. Deze mensen komen elkaar tegen bij Dost Market tijdens de dagelijkse boodschappen. Op basis van haar observaties in deze supermarkt ontwikkelde Thissen het analytische concept ‘buitenlandsheid’ (foreignness) om grip te krijgen op de tegenstrijdige vormen van erbij horen door er niet bij te horen (belonging through unbelonging). Met andere woorden, foreignness helpt duiding te geven aan de inspanningen die mensen doen om een gedeeld gevoel van ‘anders-zijn’ binnen een bepaalde plek vast te stellen en op basis daarvan een relatie met elkaar op te bouwen.

Op 12 januari vindt aan de UM Faculty of Arts and Social Sciences een symposium plaats rond het thema van Lotte Thissen’s dissertatie met als sprekers toonaangevende nationale en internationale wetenschappers op het gebied van etnografische aspecten van taal en dialect.