Mad or bad: mogen we agressie aanpakken met hersenstimulatie?
Het lijken taferelen uit Stanley Kubrick's dystopische film A Clockwork Orange: agressief gedrag verminderen door directe hersenstimulatie. Toch blijkt het mogelijk, zo blijkt uit onderzoek van promovendus Ruben Knehans. Naast de medische complexiteit komen er ook allerlei andere vragen bij kijken. Is het bijvoorbeeld ethisch verantwoord om iemands gedrag aan te passen? Is het iets dat je strafrechtelijk zou mogen opleggen aan criminelen? Wie bepaalt daarbij wat de norm is? In zijn promotieonderzoek aan de rechtenfaculteit probeert Ruben deze vragen te beantwoorden.
Ruben studeerde Rechten en Psychologie en begon daarna aan een master in Forensica, Criminologie en Rechtspleging aan de Universiteit van Maastricht. In zijn promotieonderzoek brengt hij deze werelden samen. “Dat maakt het onderzoek gevarieerd en dus continu uitdagend.” Hij onderzoekt of we agressief gedrag kunnen verminderen met hersenstimulatie, en zo ja, hoe we dat in de strafrechtelijke praktijk dan in kunnen zetten. Deze jonge tak in het juridische onderzoeksveld wordt ook wel NeuroLaw genoemd. De Universiteit Maastricht is trots dat in zulk interdisciplinair onderzoek faculteiten nauw samenwerken en de oplossingen van groot maatschappelijk nut zijn.
Van medische kwestie naar strafrechtelijk dilemma
Hersenstimulatie in medische zin is niet nieuw. Al jaren bekijken onderzoekers wat er in of rondom de hersenen mogelijk is om bepaalde ziektes te verhelpen. Neem bijvoorbeeld Parkinson: die ziekte is te behandelen met deep brain stimulation, waarbij elektroden in het brein worden geplaatst. Een complexe operatie, maar ondertussen ontwikkelen de technieken zich continu. Zo kunnen we ook steeds meer bereiken met elektrische pulsen en magnetische velden buiten de schedel: non-invasieve directe hersenstimulatie.
Die laatste techniek wordt al gebruikt in de behandeltrajecten van mensen met klinische depressie. Met magnetische hersenstimulatie verminderen hun klachten en symptomen. “Deze ontwikkelingen zorgen ervoor dat experts in andere vakgebieden zich afvragen of zij niet ook iets met hersenstimulatie kunnen. Er zijn wereldwijd steeds meer onderzoekers die de klinische en forensische waarde van neurowetenschappelijke instrumenten zoals hersenscans en directe herseninterventies onderzoeken. Vervolgens kunnen we deze instrumenten mogelijk in het strafrecht verwerken. Ik ben daar dus ook mee bezig”, vertelt Ruben. Dat onderzoek is van groot maatschappelijk belang. “We zijn altijd op zoek naar manieren om misdaad en recidive te verminderen. Dat kan met meer politie of camera’s op straat om criminelen af te schrikken, maar ook met behandeltrajecten die ervoor zorgen dat criminelen niet nog een keer de fout in gaan.”
Ruben Knehans volgde de bachelor European Law School English Track aan de Universiteit Maastricht. Hierna rondde hij ook nog de bachelor Psychology en de master Forensics, Criminology and Law af. Sinds 2021 doet hij als promovendus onderzoek naar non-invasieve hersenstimulatie.
“Maar is iemand ‘bad’, dus bewust agressief omdat dat past binnen iemands normen en waarden? Dan wordt het een ander verhaal. Gedwongen iemands normen en waarden veranderen botst namelijk met de waarde die we hechten aan individualiteit en autonomie. Dit soort praktijken beginnen dan weer te lijken op A Clockwork Orange: we veranderen de ‘gevaarlijke mens’ in een gehoorzame marionet. Dus dan moeten we misschien maar accepteren dat iemand zo denkt, zolang diegene anderen maar geen pijn doet.”
Kortom: in Rubens promotieonderzoek gaat hij constant op zoek naar de juiste balans. Een proces van wikken, wegen, heroverwegen en een ander perspectief nemen.
Meer horen over dit onderwerp?
Luister dan een interview van BNR Nieuwsradio met Ruben terug via deze link.
Lees ook
-
Een team van onderzoekers van het Law and Tech Lab onderzoekt een AI gedreven oplossing die juridisch advies voor iedereen toegankelijk maakt. Denk aan ingewikkelde contracten met juridische taal, uitgelegd in duidelijke taal of samengevat om het makkelijker te begrijpen. Het ontwikkelen en...
-
Op 28 januari ontving Konrad Kollnig, universitair docent aan het Law & Tech Lab van de Faculteit der Rechtsgeleerdheid, de Stefano Rodotà Award. In zijn thesis deed hij een technologisch en juridisch onderzoek naar mobiele apps om de gegevensbescherming in de praktijk te verbeteren.
-
Lilian Tsourdi, universitair hoofddocent Internationaal en Europees Recht, onderzoekt hoe zowel de opzet als de uitvoering van de EU-immigratie- en asielwetgeving kan worden verbeterd. Hoe zijn we tot deze disfunctionele status quo gekomen?
