Visie op ruimte en tijd: Kant en Einstein

De tijd loopt en de ruimte strekt zich uit. Dat klinkt vertrouwd, maar wat zijn ruimte en tijd? Twee en een halve eeuw geleden gaf Immanuel Kant een antwoord dat een existentiële schok door de meestal zo rustige wereld van de filosofie deed gaan. Niet de wereld buiten ons, maar wijzelf liggen aan de oorsprong van het bestaan van ruimte en tijd, beweerde Kant. Onze eigen geest legt deze ‘vormen’ op aan de zintuiglijke indrukken waardoor de wereld aan ons verschijnt. Maar kan dat waar zijn? Zijn ruimte en tijd slechts het product van verbeelding? Ruim een eeuw na Kant formuleerde Albert Einstein met zijn relativiteitstheorie een ander, niet minder revolutionair beeld van de werkelijkheid. Ruimte en tijd bestaan niet afzonderlijk maar vormen een onscheidbaar geheel, de ruimtetijd, en de structuur daarvan hangt af van de plaats en toestand waarin de waarnemer zich bevindt. Dat is de kerngedachte van Einsteins relativiteitstheorie.
Zowel bij Kant als bij Einstein speelt de waarnemer een cruciale rol. Ruimte en tijd bestaan niet in absolute zin. Toch lijken de opvattingen van de fysicus en de filosoof niet te verzoenen. De gangbare opvatting is dat Einstein Kant weerlegd heeft. Maar niet iedereen is daarvan overtuigd. En niet iedereen is al van beide schokken bekomen.

De afzonderlijke colleges
1. Ruimte en tijd en het ontstaan van een nieuwe fysica (13 jan)
2. Inleiding tot de speciale relativiteitstheorie van Einstein (20 jan)
3. Inleiding tot de algemene relativiteitstheorie (27 jan)
4. Kant en ruimte en tijd (3 feb)
5. Zijn de visies van Einstein en Kant in tegenspraak? (10 feb)

Spreker
Dr. Gerard Bodifée, astrofysicus en filosoof